„Masz problem – poznaj samego siebie” tym hasłem rozpoczął XVI Kongres Obywatelski dr Jan Szomburg, inicjator wydarzenia, jego wieloletni Prezes, a obecnie Przewodniczący Rady Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową. Podkreślił, że kluczem do dwóch największych wyzwań, jakimi są zielona transformacja oraz nowe technologie jest współpraca. Jej wykorzystanie jest też ważnym elementem edukacji, obok kreatywności czy krytycznego myślenia.
Instytut Humanites został partnerem debaty otwarcia pod tytułem „Jakich postaw, kompetencji indywidualnych i zbiorowych oraz wzorców zachowań potrzebujemy aby sprostać wyzwaniom przyszłości?”
Prezentujemy wybrane inspiracje z kongresowej dyskusji, z naszym udziałem i zapraszamy do obejrzenia całego panelu.
Paneliści o EDUKACJI
„Kompetencje, które są niezwykle ważne to: zaufanie, wiarygodność i poczucie odpowiedzialności.” (prof. Jerzy Buzek)
„Europejski Zielony Ład zaczyna się od nas samych (…): jak podróżujemy, co jemy (..), czy kupujemy ogromne ilości rzeczy, bo są tanie? Unikaj kupowania zbędnych rzeczy, użyj ponownie, utylizuj – 3xU.” (prof. Jerzy Buzek)
„Transformacja technologiczna niesie ze sobą szereg potrzeb i wyzwań związanych z ogromnymi zmianami na rynku pracy. Wg World Economic Forum w ciągu najbliższych 5 lat pracę straci ok 100 mln ludzi, powstanie tyle samo nowych miejsc pracy, ale wymagających innych kompetencji (..), więc upskilling powinien dotknąć co drugie stanowisko pracy (…). Pandemia przyspieszyła zmianę na rynku pracy w zakresie pracy zdalnej, co doprowadzi do wzrostu tzw. geek economy czyli pracy freelancerów (…). Transformacja technologiczna przychodzi w czasie, gdy świat mierzy się z wyzwaniami demografii (…). W najbliższych latach czekają nas migracje na skalę dramatycznie większą niż to, czego doświadczamy w obecnym czasie, co oznacza, że będziemy żyli w jeszcze bardziej złożonym, jeszcze bardziej różnorodnym świecie i wobec tego potrzebujemy innego zestawu kompetencji. ” (Zofia Dzik)
Według Humanites nie będą to jedynie kompetencje techniczne, ale przede wszystkim samoświadomość, wewnątrzsterowność, ciekawość – zdolność adaptacji – uczenia się i oduczania, inteligencja emocjonalna, krytyczne myślenie i zarządzanie złożonością, wytrwałość, współpraca, komunikacja, przywództwo i wrażliwość społeczna.
„Jesteśmy w przestrzeni rozbudzonych aspiracji ludzi, ale w kierunku niezdrowego egocentryzmu, indywidualizmu, a jednocześnie zgubiliśmy gdzieś element wspólnotowości, systemowo o to nie dbaliśmy (…).” (Zofia Dzik)
„Rozwijaliśmy się tunelowo, głównie w obszarze zawodowym i umysłowym, a teraz szukamy kompetencji, które dotykają sfery emocjonalnej i duchowej. To z duchowością wiąże się poczucie sensu. Badania pokazują, że jest to jedna z najbardziej poszukiwanych dzisiaj wartości, zarówno w życiu, jak i na rynku pracy, gdyż wpływa to na zaangażowanie na rynku pracy. Coraz częściej pracodawcy zwracają uwagę na dobrostan, well-being, dostrzegając, że zatrudniają nie tylko pracownika, ale też człowieka.” (Zofia Dzik)
„Najważniejszym tematem jest edukacja i tam nabywamy kompetencji, które są potrzebne do tego, byśmy zbudowali wspólne RAZEM.” (Anna Streżyńska)
„Pierwszy etap w naszym życiu czyli edukacja i wychowanie rodzinne to ten moment, w którym nabywamy takich kompetencji jak: otwartość, ciekawość, zaufanie do innych, akceptacja, szacunek i co najważniejsze – odpowiedzialność za samych siebie, a może jeszcze ważniejsze, co jest w naszej kulturze europejskiej i chrześcijańskiej – człowieczeństwo w całej złożoności, która się na nie składa (…). Potem idziemy do pracy i tam uczymy się etosu pracy, etosu pracownika, etosu pracodawcy, postawy nastawionej na wartości wspólne. Przychodzi też czas dojrzałości społecznej, gdzie najważniejsze kompetencje to umiejętność dialogu, współpracy, budowania wspólnoty i tego bardzo nam brakuje (…) Na koniec – człowiek w polityce, gdzie autorytetom mówimy tak, autorytaryzmowi – nie (…).” (Anna Streżyńska)
„Mamy bardzo dobre kody kulturowe jeśli chodzi o życie indywidualne, życie w małych grupach, w rodzinach(…) – ta sfera życia daje dużo szczęścia (…). Kody, które potrzebujemy przeformatować, to kody do życia zbiorowego, które dają nam możliwość do funkcjonowania w dzisiejszym świecie, do udziału w rynku, w innowacyjności, kreatywności (…)” (prof. Andrzej Zybała)
„Zagubiliśmy się w trzech nurtach historii: historii wychodzenia z przemocy w relacjach międzyludzkich i relacjach między grupami społecznymi (..), historii intelektualnej Europy i Świata, gdzie nasze dyspozycje intelektualne nie są kompatybilne z umysłowością świata zachodniego (…), historii wychodzenia z autorytarnych modeli sprawowania władzy, gdzie na czas nie łagodziliśmy formy sprawowania władzy na różnych poziomach – społecznej lokalności, zakładu pracy(…), co skutkuje tym, że nie potrafimy zbudować partnerskich relacji, nie opartych na władczości (…) To są trzy rzeczy do głębokiego przemyślenia” (prof. Andrzej Zybała)
Paneliści o AUTORYTARYZMIE
„Na krótką metę i dla większości obywateli władza autorytarna jest atrakcyjna(..). Demokracja jest bardzo trudnym systemem społeczno-politycznym (…). System komunistyczny trochę jest teraz – to jest wodzostwo, zamiast wciągającego przywództwa (…). To na dłuższą metę nie powoduje żadnych działań publicznych, obywatelskich, które by stanowiły o nowej rzeczywistości (…). Najważniejszą rzeczą staje się, jak my o tym mówimy, jak my potrafimy do tego ludzi przekonać, także do demokracji (…). Znacznie łatwiej jest populistom, bo oni posługują się prostym językiem: my-oni – teorie zwalczające się i koniec (…). Tymczasem te miękkie kompetencje są najważniejsze, jeśli mamy myśleć poważnie o przyszłości ludzkości jako gatunku (…). Myślmy o tym, jak rozmawiać o demokracji, o tym, że na dłuższą metę jest to naprawdę lepsze rozwiązanie (…). To jest bardzo trudne zadanie, ale na najbliższe 5-10 lat nie ma większego wyzwania jak dialog obywatelski.” (prof. Jerzy Buzek)
„Cztery lata temu w Polsce był powtórzony eksperyment Milgrama. W Stanach Zjednoczonych ten eksperyment wykazał wysokie posłuszeństwo dla autorytetu na poziomie 80%, polski eksperyment przy nieco zmienionych warunkach, wykazał 90% posłuszeństwo wobec autorytetu (…). Wykazał też ogromną pułapkę posłuszeństwa, schematyczności myślenia, zbiorowego myślenia – tego typu podejście zabija innowacyjność. Ja upatruję nadzieję w tym, że nawet przy bardzo systemowym, programowym podejściu komunizmu, do takich organizacji jak harcerstwo, szkoła, byliśmy w stanie wytworzyć równoległe rzeczywistości i nikt nie był nam w stanie odebrać tej otwartości myślenia o sobie jako o obywatelach świata i Europy.” (Zofia Dzik)
„Jest taka scena z Władcy Pierścieni, w której Gandalf wkłada pierścień na palec i zaczyna wygłaszać przemówienie ile on może dobrego zrobić dzięki posiadaniu władzy absolutnej. To jest coś, co przyświeca wielu rządom, w odpowiedzi na nasze autentyczne zapotrzebowanie na autorytaryzm (…). 42% osób wyraża gotowość społeczną na autorytarną władzę (…). Ja jako Minister Cyfryzacji (…) marzyłam o tym, żeby nie musieć nikogo pytać o zdanie. Jak człowiek ma coś do zrobienia i jest napędzany nawet dobrą myślą (…), to chciałby móc nie liczyć się z nikim i zrobić to. To jest dylemat Gandalfa, ale w tym tkwi straszliwa pułapka, bo takie podejście do innowacyjności jest innowacyjnością sterowaną, jest rozwiązaniem centralistycznym, jest niesłuchaniem rzeczywistych potrzeb ludzi, tylko poleganiem na własnym widzimisię. Co więcej – jest niebezpiecznym kontraktem, polegającym na tym, że <ja to za Was załatwię>, a druga strona mówi: <załatw to za nas, żebyśmy nie musieli ponosić odpowiedzialności, a nawet myśleć o tym>. (…) To długoterminowo nas niszczy i niszczy tkankę zdolności wspólnej do innowacyjności. W tej pułapce łatwo utknąć na dłuższy czas, co powoduje skutki społeczne, gdy zaczynamy odmawiać aktywności w innych dziedzinach swojego życia, w których powinniśmy być aktywni i wypowiadać swoje zdanie.” (Anna Streżyńska)
„W kategoriach względnie prostych problemów autorytaryzm może być efektywny, albo w kategoriach problemów, których pokonanie wymaga silnej woli (…). Fiasko takiej władzy jest w kategorii problemów złożonych, trudnych, zapętlonych (…). Jeśli spojrzymy na polityki publiczne, które są z zasady trudne, jak polityka klimatyczna, polityka energetyczna, polityka edukacyjna to są obszary klęsk. (…) Władza podejmuje woluntarnie decyzje, bez zaplecza (…) dialogowego, myli się w osądzie, bo nie przechodzi tego procesu deliberacji i podejmuje decyzję, którą musi modyfikować (…). Jeśli byśmy zobaczyli na akty prawne w politykach publicznych – one były setki razy nowelizowane, co wprawia w turbulencję cały kraj (…). To jest skutek autorytaryzmu (…). Autorytaryzm nie sprawdza się w dzisiejszych czasach, w głównych problemach, które przesądzają o konkurencyjności, o innowacyjności” (prof. Andrzej Zybała)
Instytut Humanites, partner debaty, jako think & do tank stara się budować rzeczywistość ponad podziałami, często sztucznie tworzonymi. Model „Wioski ekosystemu społecznego” jest modelem fraktalowym, który pokazuje wpływ społeczny od jednostki, poprzez samorządy, przez państwa do społeczeństwa. Staramy się poszerzać perspektywę myślenia o edukacji, gdyż to nie tylko szkoła, ale też rodzina, środowisko pracy, biznesu, kultura, media. Staramy się, by idee Kongresu Obywatelskiego wcielać w życie, w naszych codziennych wyborach, aktywności i podejmowanych działaniach.
Gośćmi panelu byli:
prof. Jerzy Buzek, Poseł do Parlamentu Europejskiego, Przewodniczący Parlamentu Europejskiego w latach 2009-2012
Zofia Dzik, impact inwestor, fundator i prezes zarządu Instytutu Humanites
Anna Streżyńska, Prezes Zarządu, MC2 Innovations, b. Minister Cyfryzacji
prof. Andrzej Zybała, Szkoła Główna Handlowa
